The Unswept Floor or Asarotos Oikos.
Ο τίτλος της νέας δουλειάς της Σοφίας Κυριακού έχει αναφορές στον «Ασάρωτο Οίκο», «The unswept floor», στο ψηφιδωτό το οποίο βρέθηκε να κοσμεί το πάτωμα της τραπεζαρίας μιας βίλας στο λόφο Aventine[1] της Ρώμης κατά την εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού (117-138 μ.Χ), το οποίο υπογράφεται από τον ψηφιδογράφο Ηράκλειτο, αλλά είναι αντίγραφο ψηφιδωτού δαπέδου του Σώσου της Περγάμου, που περιγράφεται από τον Πλίνιο τον πρεσβύτερο και το οποίο δεν σώζεται σήμερα. Στο πάτωμα αυτό απεικονίζονται υπολείμματα φαγητών και άλλων θραυσμάτων τα οποία ως ντοκουμέντο μας αποκαλύπτουν τι συνέβαινε στο πάτωμα ενός συμποσίου. Στα έργα της Κυριακού μπορούμε να διακρίνουμε ομοιότητες της απεικόνισης των θραυσμάτων και των απορριμμάτων της σύγχρονης κοινωνίας, τα οποία συνδιαλέγονται με φυσικά συντρίμμια και αποτελούν τα μέρη των συνθέσεων των έργων της. Η διαδικασία απεικόνισης τους αποτελεί αντικείμενο μελέτης παρατήρησης ως προς: 1) τη σύγκριση φυσικών και τεχνιτών υλικών, 2) τη φυσική διαδικασία της διάσπασης και της φθοράς, 3) τη μνήμη του υλικού, 4) τη συλλεκτική γοητεία των θραυσμάτων, 5) τη μετουσίωση τους, 6) τη συμβολική σκοπιά του απορρίμματος και της συσχέτισης του με κοινωνικά και περιβαλλοντικά φαινόμενα, 7) τις ιστορικές αναφορές της «απορριμματικής τέχνης», 9) την εικαστική οπτική η οποία αποδίδεται ποιητικά και δίνει την αίσθηση του πολύτιμου ως κάτι που αξίζει προσοχής. Παρατηρώντας παράλληλα ότι η φθορά ασκεί έλξη στην εικαστική δημιουργικότητα.
Τα θραύσματα στο Ρωμαϊκό ψηφιδωτό πιθανότατα ήταν μέρος της όλης φιλοσοφίας των συμποσίων. Δεν ήταν κάτι ξέχωρο από τη διαδικασία της κατανάλωσης και πιθανότατα λειτουργούσε ως υπαρξιακή ενθύμηση του θανάτου. Οι P. Liverani και G. Spinola[2], ερευνητές του αρχαίου Ρωμαϊκού πολιτισμού, υποστηρίζουν ότι η απεικόνιση των απομειναριών ενός γεύματος σε ένα ψηφιδωτό αντιπροσωπεύουν το θάνατο και έτσι το ασάρωτο πάτωμα μεταφέρει το μήνυμα της θνητότητας, ότι το συμπόσιο είναι μια θεατρική παράσταση για τη ζωή και το θάνατο. Τα στοιχεία αυτά βασίζονται στον Πυθαγόρα ο οποίος αναφέρεται ότι υποστήριζε τη σημαντικότητα της παραμονής των βρώσιμων απομειναριών στο πάτωμα μέχρι να τελειώσει η γιορτή, επειδή αυτό το φαγητό προορίζονταν για τους νεκρούς. Τη φθορά και το γεγονός ότι τα απορρίμματα αποτελούν ένα memento mori που μεταφέρει μια πληροφορία είναι αυτό που προσεγγίζει στα έργα της η εικαστικός Σοφία Κυριακού. Αυτό το σκεπτικό επαναφέρει στην ανθρωπότητα την ενθύμηση της τρωτότητας της και την φέρνει αντιμέτωπη με τη σύνεση που οφείλει να αναπτύξει στη διαχείριση της κατανάλωσης στην οποία ενυπάρχουν άνθρωποι και φύση.
Η εικαστικός ακολουθεί ένα τελετουργικό στη δημιουργία των έργων της. Συλλέγει φυσικά και τεχνητά θραύσματα από τον δρόμο που αποτελούν τα προς παρατήρηση υλικά του ζωγραφικού χώρου, τα οποία σχεδιάζει σε συνθέσεις σε μια καλά προετοιμασμένη επιφάνεια από πτητικά απορριμματικά υγρά. Με αυτό τον τρόπο ενεργοποιεί τη φέρουσα επιφάνεια για να δεχθεί τις συνθέσεις των σχεδίων της που απεικονίζουν φυσικά και τεχνητά αντικείμενα (μικροπλαστικά, κομμάτια κογχυλιών και ξύλων, αποκόμματα χαρτιών κα). Η αποσπασματικότητα των μερών έχει αφηγηματικό χαρακτήρα και δημιουργεί ένα κείμενο που ενεργοποιεί την ενοποιητική δύναμη της φύσης. Οι συνθέσεις της δημιουργούν ένα πλέγμα που απλώνεται σε όλη την επιφάνεια του έργου τέχνης, ως ντοκουμέντο καταγραφής και παρατήρησης. Με τον τρόπο αυτό προσεγγίζει το αποτύπωμα των καταστροφικών συνεπειών της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο περιβάλλον από τη διάσταση του εξωτερικού παρατηρητή – ερευνητή και δημιουργεί μια ποιητική, σχεδόν μεταφυσική, επιφάνεια η οποία ταυτόχρονα με τα αφαιρετικά χαρακτηριστικά που φέρει, σχετίζεται με την ανάμνηση των υλικών που εκπροσωπεί.
Οι ιδέες που φέρει το ψηφιδωτό του Ασάρωτου Οίκου είναι εκείνες που τεκμηριώνουν τα έργα της Κυριακού μεταφέροντας τις σκέψεις της απορριμματικής τέχνης του χθες, στο σήμερα. Κυρίως τη σκέψη ότι η κατανάλωση συνδέεται με την ενέργεια του εναπομείναντος θραύσματος.
[1] The Heraklitos mosaic was discovered in Rome in 1833 (fig. 1). It dates to the beginning of the second century ad, and measures 4.10 × 4.05 m. It is signed in Greek: “Heraklitos has made me”. The mosaic was discovered in a [1]domus which was located in Vigna Lupi, south of the Aventine Hill and in front of the Aurelian Wall. (E.Fathy. Cultic Allusions in the Heraklitos Mosaic 2019. Tel Aviv University).
[2] More on the Unswept Floor Mosaic from Ancient Rome • Slices of Blue Sky